Παρενέργειες στεροειδών: Συστάσεις για παρακολούθηση και αντιμετώπιση

Εδώ αναφέρονται μερικές από τις πιο συνηθισμένες μακροπρόθεσμες παρενέργειες λόγω υψηλής δόσης στεροειδών φαρμάκων σε παιδιά που βρίσκονται στην ανάπτυξη. Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως κάθε άνθρωπος παρουσιάζει διαφορετική αντίδραση στα στεροειδή. Το κλειδί στην επιτυχή θεραπεία είναι η επίγνωση των πιθανών παρενεργειών και η αντιμετώπισή τους και στόχος μας είναι η πρόληψη ή η ελάττωσή τους όπου είναι δυνατό. Χρειάζεται μείωση της δοσολογίας εάν οι ανεπιθύμητες παρενέργειες δεν είναι ελεγχόμενες ή υποφερτές. Εάν αυτή η λύση δεν επιτύχει, τότε περαιτέρω μείωση ή αλλαγή της αγωγής είναι αναγκαία πριν την πλήρη εγκατάλειψη της θεραπείας.

• Παρενέργειες στεροειδών
• Σχόλια και συνιστώμενη παρακολούθηση
• Τί θα συζητήσετε με το γιατρό σας

• Γενικές και αισθητικές παρενέργειες, Πρόσληψη βάρους, Παχυσαρκία
• Συμβουλές σχετικά με τη διατροφή πρέπει να παρέχονται σε όλες τις οικογένειες πριν από την έναρξη θεραπείας με στεροειδή. Πρέπει να γνωρίζετε ότι τα στεροειδή αυξάνουν την όρεξη για φαγητό.
• Σημαντικό είναι όλη η οικογένεια να σιτίζεται με σύνεση ώστε να αποφευχθεί η πρόσληψη βάρους. Αναζητήστε διατροφικές συμβουλές που να καλύπτουν όλη την οικογένεια.

• Χαρακτηριστικά παρόμοια με αυτά που συναντάμε στη νόσο του Cushing (πρόσωπο σε σχήμα φεγγαριού)
• Γεμάτο πρόσωπο και μάγουλα τα οποία γίνονται πιο αισθητά με το πέρασμα του χρόνου.
• Στην πρόληψη θα βοηθήσει η προσεκτική παρακολούθηση της διατροφής καθώς και ο περιορισμός ζάχαρης και αλατιού, κάτι το οποίο θα μπορεί να μειώσει και την εμφάνιση χαρακτηριστικών παρόμοιων με αυτά της νόσου του Cushing.

• Υπερβολική ανάπτυξη τριχοφυΐας στο σώμα
• Κλινική Εξέταση.
• Αυτή συνήθως δεν είναι τόσο σοβαρή ώστε να δικαιολογεί αλλαγή της φαρμακευτικής αγωγής.

• Ακμή, πιτυρίδα, κρεατοελιές
• Παρατηρούνται περισσότερο κατά την εφηβεία.
• Αντιμετώπιση με χρήση συγκεκριμένης αγωγής (τοπική χρήση). Αλλαγή της φαρμακευτικής αγωγής μόνο εάν υπάρχει μεγάλη συναισθηματική αναστάτωση.

• Καθυστέρηση της ανάπτυξης
• Παρακολούθηση του ύψους τουλάχιστον κάθε 6 μήνες (το ύψος στα παιδιά με τη νόσο Duchenne τείνει να παραμένει χαμηλό ακόμα και χωρίς τη χρήση στεροειδών).
• Εάν ανησυχείτε για το χαμηλό ύψος του γιού σας τότε συζητήστε με το γιατρό πιθανό έλεγχο του επιπέδου ενδορφινών.

• Καθυστερημένη εφηβεία
• Παρακολουθήστε την ανάπτυξη του παιδιού σας. Ελέγξτε για πιθανή καθυστέρηση της σεξουαλικής ωριμότητας στο οικογενειακό σας δέντρο.
• Παρακινείστε μια συζήτηση με θέμα την εφηβεία και ρωτήστε το γιό σας εάν έχει ανησυχίες για πιθανή καθυστέρηση στην ανάπτυξή του. Συζητείστε με τον γιατρό για πιθανό ενδοκρινικό έλεγχο εάν υπάρχει ανησυχία.

• Δυσμενείς αλλαγές της συμπεριφοράς (θα βρείτε περισσότερες πληροφορίες όσον αφορά τη συμπεριφορά στον ακόλουθο σύνδεσμο)
• Παρατηρήστε την αρχική διάθεση, ιδιοσυγκρασία και πιθανά χαρακτηριστικά ΔΕΠΥ. Αυτά συνήθως χειροτερεύουν κατά τις πρώτες έξι εβδομάδες θεραπείας με στεροειδή.
• Λάβετε υπόψη σας εάν υπάρχουν θέματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν πριν την έναρξη θεραπείας με στεροειδή, π.χ. συμβουλευτική ή συνταγολόγηση για πιθανή ΔΕΠΥ. Η λήψη των στερεοειδών πιο αργά κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορεί να βοηθήσει – συζητήστε επί αυτού του θέματος με το γιατρό σας ο οποίος μπορεί να σας παραπέμψει σε κάποιον ειδικό, εάν αυτό χρειαστεί.

• Ανοσοποιητικό / επινεφρίδια καταστολή
• Προσοχή σε σοβαρές μολύνσεις και στην ανάγκη για έγκαιρη αντιμετώπιση. Πληροφορείστε όλο το ιατρικό προσωπικό πως το παιδί σας παίρνει στεροειδή. Σιγουρευτείτε πως η θεραπεία με στεροειδή δεν θα διακοπεί απότομα. Είναι σημαντικό τα άτομα που βρίσκονται σε χρόνια θεραπεία με στεροειδή να μη χάνουν τη δόση τους για πάνω από ένα 24ωρο το πολύ.
• Πριν το ξεκίνημα της θεραπείας με στεροειδή χορηγείστε το εμβόλιο της ανεμοβλογιάς. Σε περίπτωση που αυτό δεν έχει γίνει και υπάρξει επαφή με κάποιον που πάσχει από ανεμοβλογιά, τότε αναζητήστε ιατρική συμβουλή. Εάν υπάρχει τοπικό πρόβλημα φυματίωσης τότε χρειάζεται ειδική παρακολούθηση. Συζητήστε με το γιατρό σας πώς μπορείτε να αντιμετωπίσετε πιθανή διακοπή των στεροειδών, όπως για παράδειγμα την αντικατάσταση του deflazacort με πρεδνιζόνη, εάν το deflazacort δεν είναι διαθέσιμο προσωρινά, ή την ανάγκη για χρήση ορού κατά την περίοδο ασθένειας ή νηστείας. Συζητήστε τη χρήση ενδοφλέβιας χορήγησης (‘stress dose’) μεθυλπρεδνιζολόνης σε περίπτωση ασθένειας ή κάποιας χειρουργικής επέμβασης. Καλύψτε τις ανάγκες με ορό εάν χρειαστεί να νηστέψετε.

• Υπέρταση
• Να παρακολουθείτε την αρτηριακή πίεση κατά τις επισκέψεις σας στο νοσοκομείο.
• Εάν η αρτηριακή πίεση είναι αυξημένη, ο περιορισμός της πρόσληψης αλατιού και η μείωση του βάρους μπορεί να είναι τα πρώτα χρήσιμα βήματα. Εάν αυτό δε φέρει αποτελέσματα, ο γιατρός σας θα χρειαστεί να εξετάσει το ενδεχόμενο ΜΕΑ ή τη φαρμακευτική αγωγή με βήτα-αναστολείς.

• Δυσανεξία στη γλυκόζη
• Εξέταση ούρων για γλυκόζη με ράβδο. Ρωτήστε το γιατρό σχετικά με την αυξημένη διέλευση ούρων ή την αυξημένη δίψα.
• Μπορεί να είναι απαραίτητες εξετάσεις αίματος εάν τα τεστ ούρων είναι θετικά.

• Γαστρίτιδα / γαστροεισοφαγική παλινδρόμηση
• Ελέγξτε για συμπτώματα παλινδρόμησης.
• Αποφύγετε μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ) - όπως την ασπιρίνη, την ιβουπροφαίνη και την ναπροξένη. Φάρμακα και αντιόξινα μπορούν να χρησιμοποιηθούν εάν εμφανιστούν συμπτώματα.

• Πεπτικό έλκος
• Αναφέρετε εάν υπάρχουν συμπτώματα πόνου στο στομάχι καθώς αυτό μπορεί να είναι ένδειξη βλάβης του βλεννογόνου του στομαχιού. Μπορεί να γίνει έλεγχος των κοπράνων για αίμα.
• Αποφύγετε ΜΣΑΦ (ασπιρίνη, ιβουπροφαίνη, ναπροξένη). Φάρμακα και αντιόξινα μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τα συμπτώματα. Επιδιώξτε ιατρική εξέταση.

• Καταρράκτης
• Ετήσια οφθαλμιατρική εξέταση.
• Σκεφτείτε τη μετάβαση από deflazacort σε πρεδνιζόνη αν εξελίσσεται καταρράκτης που επηρεάζει την όραση.Επιδιώξτε συμβουλευτική. Ο καταρράκτης θα πρέπει να αντιμετωπίζεται μόνο αν επηρεάζει την όραση.

• Οστεοπόρωση και αυξημένος κίνδυνος για κατάγματα
• Πάρτε προσεκτικό ιστορικό κατάγματος. Ετήσια εξέταση DEXA για την παρακολούθηση της οστικής πυκνότητας. Ετήσια επίπεδα βιταμίνης D στο αίμα (ιδανικά τέλος του χειμώνα) και συμπληρώματα βιταιίνών D3, αν τα επίπεδα είναι χαμηλά. Κάποιος διαιτολόγος μπορεί να αξιολογήσει την πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D από τις τροφές.
• Μπορεί να χρειαστούν συμπληρώματα βιταμίνης D ανάλογα με τα επίπεδα στο αίμα. Επανέλεγχος των επιπέδων της βιταμίνης D και πάλι μετά από 3 μήνες θεραπείας. Δραστηριότητες που περιλαμβάνουν φορτίσεις του σωματικού βάρους μπορεί να είναι χρήσιμες. Βεβαιωθείτε για την επαρκή πρόσληψη ασβεστίου στη διατροφή και αν χρειάζονται συμπληρώματα.

• Μυοσφαιρινουρία (Τα ούρα έχουν χρώμα παρόμοιο με της coca-cola λόγω των προϊόντων του μεταβολισμού από τις μυïκές πρωτεΐνες. Αυτό πρέπει να εξεταστεί σε εργαστήριο)
• Ελέγξτε για ανώμαλο χρωματισμό των ούρων μετά από την άσκηση.
• Αποφύγετε την έντονη άσκηση και τις πλειομετρικές ασκήσεις, όπως το τρέξιμο, την κατάβαση και το τραμπολίνο. Είναι σημαντική η καλή πρόσληψη υγρών. Οι εξετάσεις στα νεφρά εάν αυτό συνεχιστεί είναι απαραίτητες.

Information based on consensus statement (published in January 2010)